Bohaterka noweli Orzeszkowej Joanna Lipska jest sierotą, utrzymywaną przez brata, którego skromna pensja urzędnika musi wystarczyć na ich dwoje. Dziewczyna poszukuje więc sposobu, aby dołożyć się do gospodarstwa i poczuć się potrzebna. Namówiona przez właścicielkę magla Rożnowską, podejmuje się nauczania dzieci, nie do końca świadoma, że postępuje wbrew prawu zaborcy. Ukarana wysoką grzywną nie zaprzestaje działalności, ponieważ czuje, że odkryła swoje powołanie...
Autorka, bardzo zaangażowana w promowanie haseł pozytywistycznych, w tym opowiadaniu – jak w wielu innych – zilustrowała najważniejsze problemy dotyczące społeczeństwa polskiego 2. poł. XIX w. „ABC” to także gloryfikacja odważnej postawy Joanny Lipskiej, która decyduje się na realizację swojego życiowego powołania, oraz braku uległości wobec zaborcy.