Zola przyszedł na świat w Paryżu, ale wychowywał się w Aix-en-Provence. Kiedy miał siedem lat, stracił ojca, co znacznie wpłynęło na status jego rodziny. W wieku 18 lat przeniósł się z powrotem do Paryża, gdzie zatrudnił się w wydawnictwie Hachette. Wkrótce podjął pierwsze próby pisarskie, jednak nieszczególnie udane. Dopiero cykl powieści „Rougon-Macquartowie. Historia naturalna i społeczna rodziny za Drugiego Cesarstwa” (1871-93) zapewniła mu sławę i miejsce wśród klasyków literatury francuskiej i światowej. Do najbardziej znanych części tej 20-tomowej naturalistycznej sagi należą utwory „Nana” (1880), „Wszystko dla pań” (1883) oraz „Germinal” (1885).
Zola zarówno jako pisarz, jak i jako dziennikarz nie stronił od polityki. W cyklu powieści „Trzy miasta” (1894-97) dał wyraz swoim antyklerykalnym poglądom. W 1898 r. wywołał ogromną burzę artykułem „Oskarżam!”, opublikowanym na łamach dziennika „L’Aurore”. Protestował w nim przeciwko niesprawiedliwemu wyrokowi sądowemu w słynnej sprawie Dreyfusa. Ostry ton tekstu, zarzuty wobec władz i sądu spowodowały, że pisarzowi wytoczono proces o zniesławienie.
Emil Zola zmarł w wyniku zaczadzenia w 1902 r. Istnieją domniemania, że niesprawny przewód kominowy został celowo zablokowany na zlecenie przeciwników politycznych autora „Nany”, który nie ukrywał swoich socjalistycznych sympatii i jawnie krytykował posunięcia francuskiego rządu. Śmierć przerwała pisarzowi pracę nad kolejnym cyklem powieści „Les Quatre Evangiles”.