Prawosławny klasztor założony w XV wieku znany jako Pustynia Optina stał się w XIX w. ważnym ośrodkiem duchowym za sprawą świątobliwych mnichów, nazywanych Starcami z Optyny. Stali się duchowymi przewodnikami dla przybywających tam rzesz pielgrzymów zauroczonych ich sposobem życia i modlitwą. Starcy byli nieprzeciętnymi osobowościami. Wśród nich byli ludzie prości, bez wykształcenia, ale i doskonale wykształceni arystokraci.
Po naukę i lekarstwo dla duszy przybywali tu m.in. Turgieniew, Tołstoj, Dostojewski. Ten ostatni uwiecznił nawet jednego z optyńskich mnichów – Ambrożego – w postaci starca Zosimy w „Braciach Karamazow”.
Wielki w XIX wieku ośrodek życia duchowego stał się świadkiem okrucieństw wieku XX. To tutaj w latach 1939–1940 bezbożna władza bolszewicka osadziła polskich oficerów, którzy następnie zostali rozstrzelani w Katyniu.
Nauka o modlitwie świętych starców jest prosta i przekonująca. Wypracowali oni swoistą interpretację wielowiekowej tradycji i przekazywali ją w zrozumiałych słowach. Wspominają o modlitwie ustnej, jako pierwszym etapie modlitwy i o modlitwie serca, jako drugim, wyższym poziomie.