W „Nowelach i opowiadaniach” Stefan Żeromski podejmuje przede wszystkim tematykę społeczną, społeczno-obyczajową oraz kwestie związane z rozliczeniem walk niepodległościowych.
Nowele „Zmierzch” i „Zapomnienie” podejmują na przykład tematykę doli chłopskiej. „Siłaczka” i „Doktór Piotr” przedstawiają rozterki i różnice światopoglądowe inteligentów w końcu XIX w. „Rozdziobią nas kruki, wrony...”, „Echa leśne” czy „O żołnierzu tułaczu” są próbą zmierzenia się z legendą powstania styczniowego, wojen napoleońskich i rewolucji francuskiej.
W tomie znalazły się następujące utwory: „Siłaczka”, „Doktór Piotr”, „Zmierzch”, „Zapomnienie”, „«Rozdzióbią nas kruki, wrony...»”, „Echa leśne”, „Oko za oko”, „W sidłach niedoli”, „Pomyłki”, „Złe spojrzenie”, „Pavoncello”, „Cokolwiek się zdarzy”, „Ananke”, „Złe przeczucie”, „Po Sedanie”, „Pokusa”, „Niedziela”, „Poganin”, „Do swego Boga”, „O żołnierzu tułaczu”, „Na pokładzie”, „Legenda o «bracie leśnym»”, „Cienie”, „Tabu” i „Wszystko i nic”.