Problem rodzin żyjących w złej sytuacji materialnej był zauważany już od wieków – zarówno przez instytucje państwowe, jak i kościelne. Poruszali ten temat m.in. Andrzej Frycz Modrzewski, Piotr Skarga, Stanisław Staszic i Hugo Kołłątaj. Dalszy rozwój poglądów i inicjatyw społecznych w tym zakresie przyniosły wiek XIX, a także dwudziestolecie międzywojenne. Związane było to niewątpliwie ze zmianami zachodzącymi w obrębie pedagogiki naukowej i wyodrębnieniem się z filozofii wielu dyscyplin takich jak psychologia i socjologia.
Danuta Raś koncentruje się w swojej pracy na sytuacji rodzin ubogich, zagrożonych patologią społeczną i przestępczością. Położenie najbiedniejszych przedstawia na podstawie oryginalnych dokumentów i publikacji obrazujących stan wiedzy z wieków XVI–XX oraz tekstów zainteresowanych tym tematem środowisk naukowych i praktyków, a także literatów i publicystów.
Autorka omawia m.in. sytuację średniowiecznych żebraków i ubogich w Europie Zachodniej. Przywołuje reformy rosyjskie z okresu panowania cara Piotra I i carycy Katarzyny II, mające wpływ także na rozwój nowych form opieki nad młodzieżą, i rozwiązania prawne stosowane w tym zakresie na ziemiach polskich. Ciekawym uzupełnieniem wywodu jest analiza wybranych tekstów literackich, głównie z XIX w., kiedy wzrosło zainteresowanie sytuacją rodzin i dzieci z najbiedniejszych warstw oraz młodzieżą zagrożoną niedostosowaniem społecznym i przestępczością.