Jeden z głównych twórców epoki baroku, poeta, epik, satyryk i moralista. Wywodził się z ziemiańskiej rodziny ariańskiej. Odebrał staranne wykształcenie. Wiódł żywot ziemiański, gospodarując na roli odziedziczonej po ojcu. Piastował stanowiska sędziego skarbowego, podstarościego bieckiego i sędziego grodzkiego bieckiego (1667–76) oraz podczaszego krakowskiego (1678–85). Po wydaniu dekretu o banicji arian (1658) przeszedł na katolicyzm, aby uniknąć wygnania z kraju. Jednak jego żona Katarzyna z Morsztynów nie odstąpiła od arianizmu, co pogłębiało konflikt wewnętrzny poety. Tracił też kolejno członków swojej rodziny: najpierw syna Stefana, który zmarł po wyprawie chocimskiej (1673), następnie córkę Zofię, braci, zięcia Jana Lipskiego, syna Jerzego. Te trudne doświadczenia odcisnęły piętno na jego twórczości.
Spuścizna literacka Wacława Potockiego – bardzo obfita i zróżnicowana – została wydana na podstawie ocalałych manuskryptów dopiero w XIX i XX w. Składają się na nią romanse, dzieła epickie i liryczne, zbiory wierszy refleksyjnych i okolicznościowych, satyr i fraszek. Czołowe miejsce w twórczości pisarza zajmuje „Transakcyja wojny chocimskiej” (1671), będąca wierszowaną kroniką przebiegu walk polsko-tureckich, gloryfikującą rycerstwo Rzeczpospolitej oraz hetmana Jana Karola Chodkiewicza.
Dwa najsłynniejsze zbiory wierszy Potockiego to „Ogród nie plewiony”, w którym znalazły się utwory przeróżnych gatunków, stanowiące barwny obraz świata szlacheckiego. Drugi, powstały w ostatnich latach życia poety, nosi tytuł „Moralia”. Wzorując się na Erazmie z Rotterdamu, rozwinął w nim Potocki swoje poglądy na tematy dotyczące XVII-wiecznej Rzeczpospolitej.