Czy problemy awangardy, tak żywotne w minionym wieku, pozostają nadal aktualne czy też należą już do historii? Można patrzeć na awangardę jako na eksperymentatorstwo formalne, nakierowane na realizację wartości estetycznych, albo też jako na ruchy anarchizujące, zmierzające do obalenia artystyczno-estetycznych standardów. Można widzieć w neoawangardzie kontynuację pierwszej awangardy bądź jej zaprzeczenie, albo też włączać neoawangardę w postmodernizm lub kulturę masową. Za każdym razem gdy do tuby zwanej kalejdoskopem wrzucimy awangardowy materiał, przy najlżejszej próbie obrotu pojawią się odmienne konstelacje. Głównym zadaniem tej pracy jest dotarcie do wielości kalejdoskopowych konfiguracji XX-wiecznej awangardy oraz ich – w perspektywie stuletniego rozwoju – sproblematyzowanie i krytyczne opisanie.
Oprócz tekstów dotyczących zagadnień ogólnych niniejszy tom zawiera także omówienia problemów bardziej szczegółowych, dotyczące m.in. polskich formistów, twórczości Witolda Gombrowicza, dyskursu Józefa Pankiewicza z awangardą.