Młoda Polska to epoka poezji. Trudno jednak nie zauważyć faktu, iż w latach 1890–1918 powstało wiele tekstów prozatorskich, które ze względu na swą artystyczną wartość na stałe wpisały się w kanon arcydzieł polskiej literatury. Są wśród nich m.in. dzieła Władysława Reymonta, Karola Irzykowskiego, Tadeusza Micińskiego. Są też, a może przede wszystkim, teksty Stefana Żeromskiego, wielkiego autorytetu ówczesnego pokolenia, uznawanego przez wielu za największego wręcz prozaika epoki.
Urodzony w ubogiej rodzinie szlacheckiej, jako student udzielający korepetycji, zbierał doświadczenia i kształtował swoją wrażliwość. Bieda, która panowała nie tylko w otoczeniu dostatnich dworów, była dla niego porażającym zjawiskiem. Porażającym do tego stopnia, że – obok rozliczeń walk niepodległościowych – stała się jednym z głównym motywów jego opowiadań.
Przykładu mogą dostarczyć nowele zebrane w niniejszym tomie. „Zmierzch” i „Zapomnienie” podejmują tematykę doli chłopskiej. „Siłaczka” i „Doktor Piotr” przedstawiają rozterki i różnice światopoglądowe inteligentów w końcu XIX w. Ostatnie w zbiorze – „Rozdziobią nas kruki, wrony...”, „Echa leśne”, „O żołnierzu tułaczu” – są próbą zmierzenia się z legendą powstania styczniowego, wojen napoleońskich i rewolucji francuskiej. Żeromski zestawił bohaterstwo powstańców z okrucieństwem Rosjan oraz biernością chłopów. Ciało poległego powstańca pozostawione na pastwę wron – metafora Polski rozszarpywanej przez zaborców – to jeden z najbardziej sugestywnych obrazów nakreślonych przez tego wybitnego pisarza.